محسن فروغي (1361-1286) فرزند محمدعلي فروغي (ذکاء الملک) اديب و دانشمند نامور ايراني، در سال 1313 از دانشکده هنرهاي زيباي پاريس (بوزار) فارغ التحصيل شد و در سال 1315 به ايران بازگشت. از مهم ترين ساختمان هاي او مي توان به دانشکده حقوق دانشگاه تهران (با همکاري ماکسيم سيرو)، وزارت دارايي، آرامگاه سعدي (با همکاري علي صادق)، کاخ نياوران و همچنين شعب بانک ملي در شهرهاي شيراز، اصفهان، تبريز و بازار تهران اشاره کرد. بسياري از اين آثار، از جمله ساختمان هاي دانشگاه تهران و آرامگاه سعدي امروزه از ميراث فرهنگي کشور شناخته مي شوند، هرچند در روزگار خود بي شک آثاري پيشرو نوآورانه بوده اند. فروغي همچنين در تاسيس نخستين دانشکده معماري ايران سهيم بوده و پس از آندره گدار، دومين رئيس دانشکده هنرهاي زيبا و نخستين رئيس ايراني آن بوده است.

فروغي نمونه يي برجسته از معماران ايراني است که با وجود تحصيل در غرب، با تکيه بر خلاقيت هنرمندانه و الهام گيري از معماري سنتي ايران در کنار معماراني چون وارطان هوانسيان، کريم طاهرزاده بهزاد و... در پيدايش معماري مدرن ايراني سهم عمده يي داشته است؛ سبکي از معماري که با استفاده از فناوري نوين ساختماني و با پشتيباني برنامه هاي مدرنيته دولت پهلوي از دهه 1310 در ايجاد نهادهاي مدرني چون دانشگاه ها، بانک ها و وزارتخانه ها به کار گرفته مي شود. در ميان بناهاي عمومي که فروغي طراحي کرده است، ساختمان بانک ملي بازار، بسياري از ويژگي هاي سبک او را نشان مي دهد؛ اين ساختمان با مساحت 4110 متر مربع، در دو طبقه و با استفاده از بتون مسلح ساخته شده است. هرچند طرح بنا مدرن است، در آن از اسلوب معماري ايراني به شکل هنرمندانه يي استفاده شده است. در ورودي اصلي بانک کاشيکاري به کار رفته تا با نماي ورودي اصلي بازار تهران در روبه روي آن هماهنگ شود. استفاده از عناصر سايه ساز و ايوان ها، به ويژه در نماي جنوبي، جلوه يي هماهنگ به اين بنا بخشيده است. همچنين تزيين برخي سطوح با کاشي، موجب تاکيد بر نماها و ورودي هاي اصلي بنا شده است.

از ديگر طرح هاي فروغي، بناي آرامگاه سعدي در شيراز است که آن را به همراه علي صادق طراحي کرده است. البته تا سال 1327 در مدفن سعدي ساختماني برپا بود که به دستور کريمخان زند ساخته شده بود، اما در دهه 1320 انجمن آثار ملي در شيراز ساخت بناي جديدي را براي آرامگاه سعدي در دستور کار قرار داد که طرح پيشنهادي مهندس محسن فروغي و مهندس علي صادق پذيرفته شد و فعاليت هاي اجرايي در تيرماه 1328 آغاز شد. طرح معماري اين مجموعه، از يک ايوان ستون دار بلند و يک رواق کشيده تشکيل شده است که به صورت يک «l» سازماندهي شده اند. در محل برخورد ايوان و رواق يک گنبد تعبيه شده که مقبره سعدي در آن قرار دارد و بر فراز آن گنبد، کاشي فيروزه فامي مي درخشد. ايوان اصلي ستون دار که در امتداد مسير اصلي ورودي قرار دارد، مرتفع و با سقفي صاف است، در حالي که رواق مزبور، کوتاه تر و متشکل از شماري دهانه قوسي شکل است. همچنين آب قنات مخصوص سعدي، درون آبنماي موسوم به حوض ماهي در زيرزمين اين مجموعه جريان دارد. در طرح آرامگاه سعدي، عناصر معماري ايراني مانند ايوان و گنبد، با ظرافت تمام به زبان مدرن بيان شده اند. ترکيب ستون ها، فرم خالص گنبد با تک رنگ فيروزه يي و ترکيب آزاد فضاها از عواملي هستند که ماهيتي مدرن به اين ساختمان بخشيده اند. از سوي ديگر کاربرد کاشي و عناصري مانند گنبد و قوس، کيفيتي ايراني به مجموعه داده است. ساختمان کاخ نياوران نيز از جمله آثار متاخر فروغي است که در عرصه کاخ هاي ييلاقي شاهان قاجار برپا شده است. اين کاخ که در آغاز به عنوان محلي براي پذيرايي و اقامت ميهمانان عالي رتبه دربار طراحي شده بود، حين اجرا با ايجاد تغييراتي در کاربري و انتظام فضايي، به محل سکونت محمدرضاشاه و خانواده او اختصاص يافت. کاخ، حجم مکعب شکلي به ابعاد 56+40 متر و ارتفاعي حدوداً 12 متر دارد. بناي آن چهار طبقه است که سه طبقه از آن روي همکف داراي کاربري هاي سکونتي، پذيرايي و خدماتي است و يک طبقه آن در زير زمين با کاربري خدماتي و سرويس شامل آشپزخانه، سردخانه، انبار و تاسيسات احداث شده است. سبک معماري اين بنا به ويژه در نماهاي شمالي و جنوبي، به دليل تقارن کامل در پيکره آنها اندازه بازشوها و نحوه استقرار ايوان ستون دار اصلي مانند آثار اوليه فروغي، از شيوه کلاسيک الهام گرفته شده است، اما نماي غربي و شرقي آن يادآور سبک معماري مدرن است.

ساختمان هاي فروغي اگرچه اساساً مدرن هستند، اما در آنها از برخي عناصر و ويژگي هاي معماري ايراني نيز به شکل نوآورانه يي استفاده شده است. در اين آثار، معماري گذشته ايران اغلب به صورت استفاده از عناصر سايه ساز و ايوان يا کاشيکاري بخش هايي از نماي ساختمان نمود يافته است. کارنامه فروغي نشان مي دهد، برخلاف نظر برخي از محققان غربي، معماري مدرن در کشورهاي غيراروپايي ( از جمله ايران) نه بر مبناي تقليدي کورکورانه از معماري غربي، بلکه با آگاهي از مباني هنر معماري مدرن شکل گرفته و جوهره شاعرانه اين هنر مدرن در آثار برجسته اين معمار نوگراي ايراني نيز به روشني نمود يافته است. همچنين در اين آثار، نمونه هاي ارزنده يي از آميزش مضامين و عناصر معماري سنتي با معماري مدرن به چشم مي خورد که نشان از آگاهي اين معمار از مباني معماري سنتي ايران و شيوه تلفيق آن با معماري مدرن دارد.